Dünyada ən çox satılan və ən populyar dərman – aspirin, bir əsrdən artıq tarixə sahib olmasına baxmayaraq bu günə qədər bir çox mübahisələrə, suallara və fərziyyələrə səbəb olur. Təhlükəli dərman, yoxsa müasir insanın pəhrizində əskik olan element? Medpress.az aspirinin təsiri və əks-təsiri haqqında məqaləni diqqətinizə çatdırır.
Məlumdur ki, aspirin qan damarlarının vəziyyətinə faydalı təsiri ilə ağrıkəsici və hərarətsalıcı “həmkarları” ilə müsbət müqayisə edilir, ürəyin işini dəstəkləyir, infarkt və insultun qarşısını alır. Amerikalılar – ən aktiv aspirin istehlakçıları – hətta tanınmış bir kəlamı yalnış şəkildə izah etdilər və bunun gündə bir alma deyil, həkimlərlə ünsiyyəti lazımsız edən bir aspirin tableti olduğunu iddia etdilər. Belə çıxır ki, Amerika xalqı dünyanın hər yerində müşahidə etdiyimiz aspirinin klinik tədqiqatı üçün könüllü bir meqa qrupu kimi çıxış edir.
Alimlərin fikrincə, aspirin müasir bir insanın pəhrizindəki salisilat çatışmazlığını aradan qaldırır.
Müşahidələr onu göstərir ki, zərərli olan aspirin dərmanı deyil, onun miqdarı, həmçinin “həblər və möcüzəvi həblər”ə həddindən artıq “ibadətidir”. Aspirinin həddindən artıq istifadəsindən yaranan ağırlaşmalar, Amerika təcili yardım maşınlarına ildə 100.000 xəstəxanaya yerləşdirmə imkanı verir.
Aspirinə niyə güvənirik?
Qədim zamanlardan bəri ağ söyüd qabığından ayrılan salisil turşusu (aspirin prototipi) ağrını və atəşi çox yaxşı aradan qaldırır, lakin təəssüf ki, çox xoşagəlməz yan təsirlərə səbəb olur: ürək bulanması, qarın ağrısı və mədə qanaması. Bu “qanlı ləkələr” aspirin nüfuzunu o qədər zəiflətdi ki, el arasında onun təhlükəsizliyinə şübhə ilə yanaşmağa başladılar.
Ancaq tanınmış aspirinin 100 ildən çox əvvəl doğulduğu salisilik turşunun asetilasiyası prosesi, turşunun mədə mukozası ilə qarşılıqlı təsirini əhəmiyyətli dərəcədə yumşaltdı. Daha təhlükəsiz aspirin formaları ortaya çıxdı. Beləliklə, bu gün aspirindən bənzər bir yan təsirin olma ehtimalı% 0.1-dir (1000-də 1), bu parasetamol və ya ibuprofenin istifadəsi riskindən yüksək deyil.
Eyni amerikalılar – hamını hər hansı bir adi səbəbə görə məhkəməyə vermək həvəskarı kimi tanınsalar da – hələ aspirinlə bağlı heç bir şikayət bildirməyiblər. Bu o deməkdir ki, çox narahat olmağa dəyməz. Bundan əlavə, aspirinin yalnız uzun müddətli istifadəsi (fasiləsiz üç aydan çox) mənfi yan təsirlərə səbəb ola biləcəyi klinik olaraq sübut edilmişdir. Baş ağrısı və ya diş ağrısı zamanı udulan aspirin tableti yalnız rahatlıq gətirəcək və mədənin incə selikli qişasında heç bir iz qoymayacaqdır.
Sözdə “aspirin astması” ilə bağlı şayiələr də həddən artıq şişirdilmişdir. Bu xəstəlik bir qədər əvvəl Beynəlxalq Xəstəliklər Siyahısından silindi. Amma hər hansı bir dərman kimi aspirin istifadəsinə də əks göstərişlər var.
* Mədə xorası, astma, qanaxmanın artması, karlıq üçün aspirin qəbul etməməlisiniz.
* Aspirin antikoaqulyantlarla – qanı duruldan qan laxtalanmasının qarşısını alan maddələrlə birləşdirmək təhlükəsiz deyil, çünki özü də buna bənzər bir təsirə malikdir.
* Diabet xəstələri aspirinlə diqqətli olmalıdırlar – aspirin bəzi antidiabetik dərmanların təsirini artırır və bu da hipoqlikemiyaya səbəb ola bilər.
* Alkoqolla birlikdə aspirin qəbul etmək lazım deyil – mədənin incə selikli qişasına böyük bir zərbə vuracaqdır. Alkoqolun həddindən artıq dozasının təsirlərini aradan qaldırmaq üçün ertəsi səhər yeməkdən dərhal sonra deyil, bir az keçəndən sonra suda həll olan bir aspirin tableti qəbul etmək daha yaxşıdır.
Köhnə xidmətlərə əlavə
Son illərdə aparılan araşdırmalar aspirinin yeni xüsusiyyətlərini də ortaya çıxatrdı:
• qan şəkərinin səviyyəsini azaldır. Salisilatların bu xüsusiyyəti (söyüd qabığının bu qədər zəngin olanları) həkimlərə 19-cu əsrdən məlumdur. Ancaq mexanizmi yalnız 2003-cü ildə gənc çinli alim kəşf etdi. Aspirinin hüceyrələrin insulinə həssaslığını artırdığı, azalmasının isə II tip diabetin təməli olduğu ortaya çıxdı. Keçən il Amerika Diabet Dərnəyi tövsiyələrinə gündəlik 75-162 mq aspirin daxil etdi.
• bir çoxunun doğulduğu gündən sözün əsl mənasında tanış olduğu “tanınmış xəstəxana sakini” “Staphylococcus aureus”un fəaliyyətini zəiflədir. “Staphylococcus aureus” dəri və selikli qişalarda yaşadığı müddətcə heç kimi narahat etmir. Qana düşməsi təhlükəlidir. Xüsusilə zəif immuniteti olan insanlar üçün: yeni doğanlar, yeni doğulanlar, yaşlılar, əməliyyat sonrası xəstələr. Bu lənətə gəlmiş mikrob, demək olar ki, bilinən bütün antibiotiklərə mükəmməl uyğunlaşa bilib. Buna görə aspirinin ona qarşı mübarizədə yaxşı bir yoldaş kimi rolu çox vacibdir.
